Η κύρωση της Σύμβασης της Διακυβερνητικής Συμφωνίας μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας, του Κράτους του Ισραήλ, της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας για ένα Σύστημα Αγωγού για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς τις ευρωπαϊκές αγορές, είναι εξαιρετικής σημασίας για το ενεργειακό μέλλον και το γεωστρατηγικό ρόλο της χώρας μας.
Αυτό το σχέδιο νόμου δεν είναι το τέλος μιας διαδρομής. Είναι ένας από τους δεκάδες ενδιάμεσους σταθμούς μέχρι την ευτυχή κατάληξη της. Η ιστορία αυτή ξεκινάει από τις σημαντικές κατευθύνσεις που δίνονται σε επίπεδο Ευρώπης την περίοδο 2006-2007 με την «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Βιώσιμη, Ανταγωνιστική και Ασφαλή Ενέργεια». Το ζητούμενο τότε, όπως και σήμερα, ήταν η στροφή των ευρωπαϊκών οικονομιών προς την πράσινη ενέργεια με ΑΠΕ, και την σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Η επιλογή αυτή, με τα τεχνολογικά δεδομένα της τότε εποχής, συνεπάγονταν ότι η νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική της ευρωζώνης θα έπρεπε να έχει διασφαλίσει δύο προϋποθέσεις για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της στοχαστικότατας (την αστάθεια) στην παραγωγή μέσω Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Από τη μια θα έπρεπε να μεγιστοποιηθούν οι διασυνδέσεις μεταξύ των χωρών, και από την άλλη θα έπρεπε να αυξηθεί η δυνατότητα ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο, καύσιμο ταχείας καύσης, ώστε να καλύπτονται τα κενά της παραγωγής που θα προκαλούνταν από τυχόν αστάθεια των καιρικών φαινομένων.
Η αναγκαιότητα στην αύξηση της κατανάλωσης σε φυσικό αέριο, σε συνδυασμό με τον εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες δημιουργούσε την προοπτική μιας μελλοντικής αύξησης των αναγκών της Ευρωπαϊκής Οικονομίας σε φυσικό αέριο. Και όπως όλοι ξέρουμε, εκείνη την περίοδο η Ευρωπαϊκή Ήπειρος, αλλά και η χώρα μας, προμηθεύονταν βασικά από μία μόνο χώρα.
Τα όρια αυτής της πολιτικής αποκαλύπτονται με τον πλέον απότομο τρόπο τον Ιανουάριο του 2009 με την ουκρανική κρίση, όταν το σύνολο των ευρωπαϊκών οικονομιών απειλήθηκε με black-out. Την επαύριο της ουκρανικής κρίσης, η Κομισιόν αρχίζει να επιταχύνει το σχέδιο της για τη διαφοροποίηση των πηγών φυσικού αερίου των χωρών τη Ένωσης. Τα κοιτάσματα στην Κασπία Θάλασσα αλλά και τα εικαζόμενα, εκείνη την εποχή, κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο, προβάλλονται ως οι προφανείς απαντήσεις σε αυτό το δυσεπίλυτο πρόβλημα, και κάπως έτσι ξεκινάει η σημερινή ιστορία.
Η επιλογή του East Med, ωστόσο, δεν είναι η μοναδική απάντηση για την είσοδο φυσικού αερίου στην Ευρώπη από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Όλες οι χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων και όσων συνυπογράφουν αυτό το κείμενο ωριμάζουν και προωθούν και άλλα εναλλακτικά σχέδια.
Η Αίγυπτος διαθέτει δύο σταθμούς υγροποίησης αερίου για τον ίδιο σκοπό, οι συζητήσεις για τον αγωγό της Τουρκίας ουδέποτε σταμάτησαν παρά το γεωπολιτικό ρίσκο που παρουσιάζουν, και ακόμα και η Κύπρος κατασκευάζει σήμερα το δικό της σταθμό. Η μόνη χώρα που καταφανώς αυξάνει τον γεωπολιτικό της ρόλο μέσα από αυτή την συμφωνία ήμαστε εμείς. Άρα όλες και όλοι κρινόμαστε και θα κρινόμαστε στο μέλλον ανάλογα με την δυνατότητα μας να προωθήσουμε αυτή την ιστορία.
Η προηγούμενη κυβέρνηση έκανε πολλά βήματα σε αυτή την κατεύθυνση. Για την ενεργότερη εμπλοκή της Κομισιόν ώστε να «καθίσουν» όλοι οι ενδιαφερόμενοι στο ίδιο τραπέζι. Για την ενεργότερη εμπλοκή του αμερικάνικου παράγοντα. Για την προσέγγιση με την ιταλική μεριά, που παραμένει ο κρίσιμος κρίκος αυτής της ιστορίας. Αυτή την πολιτική υπηρετεί και η κατάθεση εκ μέρους του Υπουργείου Περιβάλλοντος της Συμφωνίας για τον East Med.
Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημείο που θεωρώ ότι καταδεικνύει μια διαφορετική προσέγγιση σε σχέση με τη θέση που πρέπει να έχει ο αγωγός αυτός στην εξωτερική μας πολιτική. Παράλληλα, με όλες τις προωθητικές συναντήσεις που έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση, συνέβαλε και στη θεμελίωση ενός θεσμού, του Eastern Mediterranean Gas Forum. Μιας πρωτοβουλίας που είχε σκοπό να βάλει όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες στο ίδιο τραπέζι για τη σφαιρική προσέγγιση των περιβαλλοντικών και ενεργειακών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν από κοινού. Ένα τραπέζι στο οποίο δεν «κάθισαν» μόνο οι γνωστοί άγνωστοι αυτής της συμφωνίας αλλά και η Ιορδανία ή η Παλαιστινιακή αρχή. Μια πρωτοβουλία, δηλαδή, που είχε άδειες καρέκλες και την προσδοκία ότι μια μέρα θα είναι γεμάτες από όλες τις γείτονες χώρες μας. Και αυτό νομίζω ότι αναδεικνύει μια διαφορά.
Αν φανταζόμαστε τον αγωγό αυτό ως ένα όπλο γεωπολιτικής επιβολής της Ελλάδας έναντι της γείτονας χώρας, νομίζω ότι τον καταδικάζουμε. Αυτού του τύπου η αντιμετώπιση είναι ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος από το οποίο, αναπόφευκτα, θα βγούμε όλοι χαμένοι. Αντ’ αυτού νομίζω ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον East Med ως μια διαρκής πρόσκληση για πολύπλευρη ενεργειακή και περιβαλλοντική συνεργασία όλων των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου. Και πολύ φοβάμαι ότι δεν είναι όλοι στο κυβερνητικό στρατόπεδο πεισμένοι για αυτό.
Πρώτη δημοσίευση, www.ethnos.gr, 13/05/2020